తిరుమలలో శ్రీవారి మండపాలు వాటి చరిత్ర !

👉అక్టోబరు 4 నుంచి 12 వరకు జరిగే వార్షిక బ్రహ్మోత్సవాలు..

👉శ్రీవారి బ్రహ్మోత్సవాల సందర్భంగా ప్రత్యేక కథనం !

J.SURENDER KUMAR,

అక్టోబరు 4 నుంచి 12 వరకు జరిగే తిరుమల శ్రీవారి వార్షిక బ్రహ్మోత్సవాల సందర్భంగా తిరుమలలో శ్రీవారి మండపాలు, వాటి చరిత్ర గూర్చి తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం ప్రకటన జారీ చేసింది. తిరుమలలోని శ్రీ వేంకటేశ్వర ఆలయం మరియు చుట్టుపక్కల ఉన్న అంతర్గత నిర్మాణ వివరాలతో కూడిన చారిత్రక మండపాలు ఏడాది పొడవునా ఆలయానికి వచ్చే భక్తులకు ప్రధాన ఆకర్షణ.

కృష్ణ రాయ మండపం, రంగనాయకుల మండపం, తిరుమలరాయ మండపం, అడ్డాల మండపం (అయినా మహల్) ధ్వజ స్తంభ మండపం, ఘణమండపం, కల్యాణమండపం, కల్యాణమండపం వంటి అనేక చక్రవర్తులు మరియు రాజులు యుగయుగాలుగా పోషించిన స్తంభాలు మరియు పైకప్పులపై అలంకరించబడిన శిల్పాలతో మండపాలను నిర్మించారు. . శ్రీవారి ఆలయంపై ఉన్న శాసనాలు మహాద్వారంపై ప్రధాన గోపురం 13వ శతాబ్దంలో నిర్మించబడిందని సూచిస్తున్నాయి. నేటికీ మహాద్వారం యొక్క కుడి వైపు గోడపై, శ్రీ వైష్ణవ సన్యాసి శ్రీ అనంత ఆళ్వార్ ఉపయోగించే ఇనుప కాకి ఉంది.

వివిధ మండపాల్లోకి ఓ సారి…

👉కృష్ణరాయ మండపం

ఈ మంటపంలో విజయనగర చక్రవర్తి శ్రీ కృష్ణ దేవరాయలు మరియు అతని భార్యలు తిరుమల దేవి మరియు చిన్న దేవి యొక్క జీవిత-పరిమాణ రాగి విగ్రహాలు ఉన్నందున దీనిని ప్రతిమ మండపం అని పిలుస్తారు. శ్రీకృష్ణదేవరాయలు తన పాలనలో తిరుమలను ఏడుసార్లు సందర్శించినట్లు చరిత్ర వివరిస్తోంది.

👉రంగనాయకుల మండపం

ఈ మండపం 1310-20 మధ్య శ్రీ రంగనాథ యాదవ రాయలు నిర్మించిన మహాద్వారానికి ఎడమ వైపున ఉంది మరియు రాతి స్తంభాలపై చెక్కబడిన అనేక శిల్పాలను కలిగి ఉంది. 1320-360 మధ్యకాలంలో శ్రీరంగం శ్రీ రంగనాథుని ఉత్సవ విగ్రహాలు ఇక్కడ ఉంచబడ్డాయి, అందుకే రంగనాయకుల మండపం అని పేరు పెట్టారు. ఈ మండపంలో స్నపన తిరుమంజనం, ఉత్సవ దేవతల వేంచేపు, వేదశీర్వచనం మరియు చతుర్వేద పారాయణం వంటి కొన్ని ఆచారాలు నిర్వహిస్తారు.

👉తిరుమలరాయ మండపం

రంగనాయకుల మండపం ప్రక్కనే ఎత్తైన స్తంభాలతో కూడిన తిరుమలరాయ మండపం ఉంది, ఇక్కడ ఆ రోజుల్లో ఊంజల్ సేవ నిర్వహించబడింది మరియు అందుకే అన్న ఊంజల్ మండపం అని కూడా ట్యాగ్ చేయబడింది. ఇందులో కొంత భాగాన్ని 1473 ADలో సాళువ రాజు నరసింహరాయలు నిర్మించగా, మిగిలిన భాగాన్ని 16వ శతాబ్దంలో అరవేటి తిరుమలరాయ నిర్మించారు. ఇది లోహ విగ్రహాలు రాజా తోడర్మల్‌తో పాటు అతని తల్లి మాతా మోహనా దేవి మరియు భార్య పితా బీబీ కూడా ఉన్నాయి. ద్వాజారోహణం సందర్భంగా జరిగే వార్షిక బ్రహ్మోత్సవాల్లో శ్రీదేవి, భూదేవి సమేత శ్రీ మలయప్ప స్వామి ఉత్సవ విగ్రహాలు ఇక్కడ ప్రత్యేక పూజలు అందుకుంటాయి.

👉నాలుగు కాళ్ల మండపం

తిరుమలరాయ మండపానికి పశ్చిమాన సంపంగి ప్రదక్షిణ ఆగ్నేయ మూలలో నాలుగు కాళ్ల మంటపం ఉంది. దీనిని సాళువ నరసింహరాయలు క్రీ.శ.1470లో తన కుటుంబ సభ్యుల పేరుతో నిర్మించారు. ఉట్లపండుగ’ రోజున ఈ మండపంలో శ్రీకృష్ణ స్వామిని పూజిస్తారు మరియు ఈ ఉత్సవాన్ని ‘శిక్యోత్సవం’ అంటారు.

👉 అడ్డాల మండపం / అయిన మహల్

శ్రీ కృష్ణ దేవరాయ మండపానికి ఉత్తరాన ఉన్న 36 స్తంభాల మండపంలో శ్రీ మలయప్ప స్వామికి ప్రతిరోజూ డోలోత్సవం నిర్వహిస్తారు. ఈ మండపం యొక్క అందం ఏమిటంటే లోపల అద్దాలు అమర్చబడి అద్భుత ప్రభావాన్ని ఇస్తాయి. 1831 ADలోనే ఈ మండపం ఉన్నట్లు చరిత్ర చెబుతోంది.

👉 ద్వాజస్థంభ మండపం

1470లో విజయనగర రాజు సాళువ నరసింహరాయలు వెండి వాకిలి (వెండి త్రెషోల్డ్)ని తాకిన ఈ 10 స్తంభాల మండపం ఆలయంలోని రెండవ గోపురంతో సమలేఖనం చేయబడింది. ఇందులో ద్వజస్తంభం మరియు బలి పీఠం ఉన్నాయి. ఈ మండపం యొక్క స్తంభాలు వాటి నిర్మాణ అద్భుతానికి ప్రసిద్ధి చెందాయి.

ఈ మండపం అనేక ఉత్సవాల్లో ప్రముఖ పాత్ర పోషిస్తుంది మరియు వార్షిక బ్రహ్మోత్సవాలలో మొదటి రోజు మరియు చివరి రోజున ధ్వజారోహణం మరియు ధ్వజావరోహణం కార్యక్రమాలలో దివ్య గరుడ ధ్వజాన్ని ఎగురవేయడం మరియు తగ్గించడం చాలా ముఖ్యమైనది.

బలి పీఠం బంగారు పలకలతో కప్పబడిన రాతి ఆసనం. శ్రీవారి ఆలయంలో ప్రతిరోజూ నివేదన తర్వాత, అర్చకులు వేద మంత్రోచ్ఛారణల మధ్య ఈ పీఠంలోని అన్ని దేవతలకు ‘బలి’ సమర్పిస్తారు.

👉కళ్యాణ మండపం

27 స్తంభాలతో 80×30 అడుగుల మండపాన్ని శ్రీవారి ఆలయానికి దక్షిణంగా 1586ADలో శ్రీ అవసరాల చెంగప్ప అనే అధిపతి గ్రానైట్ పట్టీ మరియు మధ్యలో నాలుగు చిన్న స్తంభాలతో నిర్మించారు. పూర్వం, ఈ మండపం శ్రీ మలయప్పస్వామి మరియు అతని భార్యలు శ్రీ దేవి మరియు శ్రీ భూదేవి యొక్క రోజువారీ కల్యాణోత్సవానికి వేదికగా ఉండేది.

👉మహామణి మండపం

ఆనందనిలయంలోకి ప్రవేశించగానే, బంగారు వాకిలి (బంగారు వాకిలి) మరియు గరుడాళ్వార్ సన్నిధి మధ్య మహామణి మండపం ఉంది. నైవేద్యం నైవేద్యం పెట్టే సమయంలో మోగించే భారీ గంట ఉన్నందున దీనిని ఘంట మండపం అని కూడా పిలుస్తారు మరియు దీనిని ముఖ మండపం అని కూడా పిలుస్తారు.

ఇక్కడ నాలుగు వరుసలలో 16 స్తంభాలు ఉన్నాయి. దీనిని 1417 AD లో విజయనగర సామ్రాజ్య మంత్రి మల్లన నిర్మించారు. ఈ స్తంభాలపై వరాహ, నరసింహ, మహావిష్ణు, వెంకటేశ్వర, శ్రీకృష్ణ, శ్రీరామ, వరదరాజుల శిల్పాలు కనిపిస్తాయి.

ఈ మండపంలో ప్రతిరోజు తెల్లవారుజామున సుప్రభాతం పారాయణం, పంచాంగ శ్రవణం, ఆస్థానం-ఆలయ ఆస్థానం, సంవత్సరానికి ఒకసారి భోగ శ్రీనివాస మూర్తి ప్రతిష్ఠాపన రోజున సహస్రకలశాభిషేకం, గురువారం అన్నకూత్సవం (తిరుప్పావడ సేవ) ఈ మండపంలో మాత్రమే నిర్వహిస్తారు.

👉 స్నపన మండపం

బంగారు వాకిలి లోపల చతురస్రాకారపు మండపం స్నపన మండపం. దీనిని తిరువిలన్ కోయిల్ అని కూడా అంటారు. పల్లవ రాణి సామవాయి (పెరుందేవి) శ్రీ భోగ శ్రీనివాస మూర్తి విగ్రహాన్ని సమర్పించారు – ఒక అడుగు వెండి ప్రధాన దేవత ప్రతిరూపం, ఆ రోజుల్లో ఈ మండపంలో అభిషేకాలు జరిగేవి.

👉 శయన మండపం

రాములవారి మేడ ముందు ఈ మంటపం ఉంది. ప్రతి రాత్రి ఇక్కడ భోగ శ్రీనివాస మూర్తికి ఏకాంత సేవ నిర్వహిస్తారు. అన్నమాచార్య వంశస్థుడు అన్నమయ్య లాలి పాడాడు. సుప్రభాతం తర్వాత తోమాల సేవలో దివ్య ప్రబంధ గానం చేస్తారు. ఇక్కడ సహస్రనామ పారాయణం జరుగుతుంది. ఆర్జిత సేవా భక్తులు ఇక్కడ కూర్చొని ప్రధాన దేవతకు చేసే వివిధ సేవలను వీక్షిస్తారు.

👉అంకురార్పణ మండపం

వార్షిక బ్రహ్మోత్సవాలు ప్రారంభానికి ముందు, ఈ అంకురార్పణ మండపంలో బీజవాపనం అనే పూర్వాపన ఆచారాన్ని నిర్వహిస్తారు.

👉ఇతర మండపములు

తిరుమల ఆలయంలో మరియు చుట్టుపక్కల అనేక ఇతర మండపాలు ఉన్నాయి, ఇక్కడ వివిధ మతపరమైన సందర్భాలలో అనేక ఆచారాలు నిర్వహిస్తారు.

తిరుమలను సందర్శించే భక్తులకు ఆధ్యాత్మిక వాతావరణాన్ని అందించే గొల్ల మండపం, పారువేట మండపం, ఆస్థాన మండపం, సహస్ర దీపాలంకార సేవా మండపం, వసంతోత్సవ మండపం, వాహన మండపం, నాదనీరాజన మండపం ఉన్నాయి.